Jakie auto wybrać na początek? Gdzie się ścigać? Jak zrobić licencję rajdową? Ile kosztuje przygotowanie auta do rajdów? Takie pytania zadaje sobie każdy, kto myśli o startach na rajdowych OS-ach. Oto kompletny, stworzony we współpracy ze specjalistami poradnik o tym, jak zostać kierowcą rajdowym.

Jaki samochód wybrać na początek?

Każdy, kto wszedł do świata sportów motorowych przyzna, że to dosyć kosztowna pasja. Na szczęście żeby zacząć karierę w rajdach, wcale nie trzeba dysponować workiem pękającym w szwach od pieniędzy i zaawansowanym technicznie autem opracowanym przez inżynierów w białych kitlach. Na początek wystarczy prosta konstrukcja z rynku wtórnego, często za mniej niż 10 tys. złotych. Samochodami często wybieranymi przez początkujących i popularnymi w KJS-ach są m.in. Toyota Celica, Honda Civic, Suzuki Swift, Citroen Saxo, Renault Clio, Toyota Corolla, Fiat Seicento, Opel Astra czy BMW serii 3.

Auta takie jak Fiat Seicento są bardzo popularne w amatorskich rajdach i KJS-ach | fot. Kacper Nowogrodzki

„Na start najlepiej wybrać usportowioną wersję popularnego modelu. Takie auto od początku będzie oferować lepsze osiągi, może również dysponować dodatkowymi rozwiązaniami wprowadzonymi przez producenta z myślą o sportowej jeździe – wytrzymalszym zawieszeniem czy usztywnionym nadwoziem. Zaletą wyboru samochodu znanego na rynku będzie większa dostępność części i łatwiejsze serwisowanie. Popularna konstrukcja, sprawdzona w sportowym boju, dodatkowo ułatwi wprowadzenie kolejnych modyfikacji, bo będzie już dobrze znana mechanikom specjalizującym się w motorsporcie” – mówi Paweł Wysocki, licencjonowany zawodnik rajdowy i właściciel firmy Trax Racing, zajmującej się przygotowaniem samochodów do motorsportu.

Ile kosztuje przygotowanie auta do rajdów?

Zakup samochodu nie będzie oczywiście jedynym kosztem, który poniesiemy, angażując się w rajdową rywalizację. Chociaż koniecznym wyposażeniem na początku jest jedynie kask, w miarę zyskiwania umiejętności i częstszych startów trzeba sięgnąć po dodatkowe elementy podnoszące bezpieczeństwo i komfort sportowej jazdy – rękawice, buty i kombinezon. Rękawice kupimy już za 100-200 złotych, natomiast za buty przyjdzie nam zapłacić około dwa razy więcej. Z wymienionych akcesoriów najdroższy jest kombinezon, którego cena sięga zwykle minimum tysiąca złotych za wersję bez homologacji. Oprócz zakupu niezbędnych akcesoriów rajdowych, z czasem trzeba będzie zastanowić się również nad podstawowymi modyfikacjami auta – zamontowaniem głównego wyłącznika prądu, sportowej kierownicy, klatki bezpieczeństwa, kubełkowych foteli i sportowych pasów, a także hydraulicznego hamulca ręcznego.

Ile kosztuje przygotowanie samochodu do rajdów? O tym również opowiedział Paweł Wysocki. „Montaż klatki to koszt około 2-6 tys. złotych, hydrauliczny hamulec ręczny kosztuje od kilkuset do 2 tysięcy, za główny wyłącznik prądu zapłacimy co najmniej sto złotych. Dwa kubełkowe fotele z czteropunktowymi pasami bezpieczeństwa to wydatek od 2 do 5 tysięcy złotych. Koszt przygotowania samochodu rajdowego zaczyna się tak naprawę od tysiąca złotych, a górną granicę w rzeczywistości trudno wyznaczyć. Wszystko zależy od tego, jak zaawansowaną konstrukcję chcemy opracować i z części których producentów skorzystamy”.

Rajdowego auta nie trzeba budować samemu - można je również wynająć | fot. Kacper Nowogrodzki

Ci, którzy chcą sprawdzić swoje umiejętności w aucie przystosowanym do rajdów, jednocześnie nie ponosząc kosztów jego budowy, mogą się zdecydować na wypożyczenie takiej konstrukcji. Usługę tego typu oferuje m.in. zespół Toyota Team Classic. O szczegółach opowiada lider zespołu, Michał Horodeński. „Zaufaliśmy sprawdzonej, japońskiej konstrukcji, jaką jest Toyota Celica. W wersji GT, dysponującej mocą 170KM, to bardzo dobre auto na start. Wielką zaletą Celiki jest jeden z najlepszych stosunków jakości do ceny, a także niezawodność i trwałość podzespołów. Dysponujemy kilkoma takimi samochodami, zmodyfikowanymi do rajdowej i torowej rywalizacji. Nasze auta można wypożyczyć na zawody, organizujemy również treningi pod profesjonalną opieką licencjonowanego instruktora sportu motorowego. Skorzystanie z oferty wynajmu auta na imprezę jest dobrym pomysłem szczególnie na początku przygody z motorsportem. Możemy wtedy sprawdzić, czy dana dyscyplina faktycznie nam się podoba, bez wchodzenia w koszty zakupu i budowy własnej konstrukcji”.

Gdzie trenować?

Chociaż w Polsce nadal nie mamy rozbudowanej infrastruktury pozwalającej na uprawianie sportów motorowych, a kilka słynnych torów w ostatnich latach zamieniło się w osiedla, nie powinniśmy narzekać. Liczba takich miejsc powoli wzrasta, organizowanych jest również sporo imprez dla amatorów. Otwarte treningi prowadzi wiele obiektów – pojeździmy zarówno na najnowszych z nich, takich jak Silesia Ring, Tor Łódź, Pixers Ring, a także na legendarnych torach Poznań i Kielce. Pod samą Warszawą znajdziemy kilka torów i autodromów. W obrębie samego miasta znajduje się Autodrom Bemowo, a w godzinę dotrzemy do Toru Słomczyn i nowo otwartego Toru Modlin. Ponadto nie więcej niż dwie godziny zajmie nam dojazd z Warszawy do takich obiektów jak Tor Jastrząb, Motopark Ułęż czy Tor Łódź.

Chociaż na takich obiektach doświadczymy bardziej wyścigowych niż rajdowych warunków, z pewnością uda się lepiej wyczuć auto i poprawić umiejętności szybkiej jazdy. Nie zaszkodzi też spróbować swoich sił w zawodach kierowanych do amatorów, takich jak Drive Cup czy puchar posiadaczy Mazdy MX-5 – Miata Challenge.

Amatorzy głodni bardziej rajdowej scenerii mogą wybrać się na jedną z wielu imprez rajdowych organizowanych lokalnie np. Szutrowy Puchar Toru Słomczyn, warszawski Królewski Winter Cup czy odbywający się również w okolicach stolicy - KJS Monte Calvaria.

Jakie są koszty startów?

Koszt zbudowania rajdówki i zakupu dodatkowych akcesoriów, chociaż jednorazowo duży, nie jest częstym wydatkiem. Inaczej ma się sprawa samych startów. Wysokość opłat jest często trudna do przewidzenia..

Udział w amatorskich rajdach to wydatek około 1000 złotych za jedne zawody | fot. Kacper Nowogrodzki

Jak te koszty wyglądają w praktyce, opowiada Michał Horodeński. „Koszty udziału w zawodach zależą od wielu składowych, ale główne to: zakup i przygotowanie samochodu, wpisowe, paliwo i eksploatacja podczas imprezy, dojazd z wyżywieniem i zakwaterowaniem oraz ewentualne naprawy po rywalizacji. W skrócie trzeba liczyć się z wydatkami od 1000 zł w górę".

KJS – co to takiego?

Dla osób, które nie miały wcześniej styczności z rajdami, określenie KJS może brzmieć enigmatycznie i wcale nie kojarzyć się z sportową rywalizacją. W rzeczywistości ten skrót oznacza Konkursową Jazdę Samochodem. KJS to otwarta impreza rajdowa dla amatorów, kierowców nieposiadających licencji rajdowej. Profesjonaliści mogą startować w niej jedynie w ramach oddzielnej klasy „Gość”. Off-roadowym odpowiednikiem KJS-u jest TIS, czyli Terenowa Impreza Samochodowa.

KJS – najważniejsze wymagania

W przypadku KJS-ów wymagania stawiane przed uczestnikami nie są zbyt wygórowane. Żeby wystartować w Konkursowej Jeździe Samochodem, należy przede wszystkim:

• posiadać ważne prawo jazdy,
• dysponować samochodem z homologacją drogową i ważnym badaniem technicznym,
• mieć kask. 

Super KJS – najważniejsze wymagania

Bardziej wymagającą imprezą, skierowaną jednak nadal do amatorów, jest Super KJS. W tym wypadku najważniejszymi wymaganiami są:

• posiadanie ważnego prawa jazdy,
• startowanie autem z homologacją drogową i ważnym badaniem technicznym,
• wyposażenie samochodu w klatkę bezpieczeństwa,
• wyposażenie samochody w minimum 4-punktowe pasy bezpieczeństwa,
• wyposażenie samochodu w kubełkowe fotele,
• posiadanie kombinezonu z ważną bądź wygasłą licencją FIA,
• posiadanie kasku.

Ponadto zalecane jest stosowanie systemu ochrony głowy FHR (Frontal Head Restraint), zwanego również HANS-em (skrót pochodzi od angielskich słów Head and Neck Support) oraz specjalnej bielizny, rękawic i butów. Więcej szczegółów i wymagań dotyczących KJS-ów można znaleźć w regulaminie opublikowanym na stronie internetowej Polskiego Związku Motorowego. 

Rodzaje licencji rajdowych

Najwyższą licencją rajdową jest międzynarodowa licencja stopnia R, która upoważnia do rywalizacji w roli kierowcy albo pilota w Rajdowych Samochodowych Mistrzostwach Polski (RSMP), Górskich Samochodowych Mistrzostwach Polski (GSMP), Rajdowych Mistrzostwach Polski Samochodów Terenowych (RMPST) i Historycznych Rajdowych Samochodowych Mistrzostwach Polski (HRSMP) oraz imprezach organizowanych poza granicami Polski, które umieszczono w kalendarzu Międzynarodowej Federacji Samochodowej (FIA). Do udziału w roli pilota w RSMP, HRSMP i odpowiednikach w terenie Unii Europejskiej upoważnia również licencja R co-driver.

Kierowcy tacy jak Kajetan Kajetanowicz muszą posiadać międzynarodową licencję R | fot. Kacper Nowogrodzki

Niższy poziom w hierarchii zajmuje licencja RN. Ten dokument pozwala na udział w roli kierowcy w Rajdach Okręgowych (RO), RMPST, HRSMP i GSMP, a także odpowiednikach organizowanych na terenie Unii Europejskiej. W charakterze pilota w ramach licencji RN można startować w RO, Historycznych Rajdowych Mistrzostwach Polski oraz Rajdowych Mistrzostwach Polski Samochodów Terenowych. Istnieje również licencja B,C, stworzona z myślą o uczestnictwie w Wyścigowych Samochodowych Mistrzostwach Polski, Wyścigowym Pucharze Polski, Górskie Samochodowe Mistrzostwa Polski i Mistrzostwach Polski w Rallycrossie, a także w roli pilota w Rajdach Okręgowych.

Jak zdobyć licencję rajdową RN?

„Zdobycie licencji rajdowej stopnia RN wcale nie jest takie trudne, jak wielu mogłoby się wydawać. Szczególnie po najnowszych zmianach w regulaminach, które sprawiły, że do uzyskania tego uprawienia nie jest konieczny udział w KJS-ach. Licencję RN wydaje Zarząd Okręgowy Polskiego Związku Motoryzacyjnego. Uprawnia do startu w zawodach organizowanych pod nadzorem PZM na terenie Polski w rajdach samochodowych, rajdach samochodów terenowych oraz wyścigach górskich. Warto również pamiętać, że z chwilą uzyskania licencji RN zmienia się nasz status kierowcy w imprezach amatorskich. Podczas udziału w KJS-ach (z wizą PZM), zawodnicy licencjonowani rywalizują w osobnej klasie GOŚĆ, która nie jest liczona do klasyfikacji generalnej” - mówi Bartłomiej Czwartosz, licencjonowany zawodnik rajdowy, instruktor Szkoły Jazdy Racing. 

Warunki otrzymania licencji RN

Aby zdobyć licencję rajdową RN, należy spełnić następujące warunki:

• posiadać ważne prawo jazdy kategorii B,
• należeć do Automobilklubu lub Klubu zrzeszonego w PZM, który posiada aktualną licencję klubową w sporcie samochodowym,
• przedstawić zaświadczenie od lekarza medycyny sportowej, potwierdzające brak przeciwskazań do uprawiania sportu samochodowego,
• przedstawić orzeczenie psychologiczne,
• na przestrzeni dwóch ostatnich sezonów ukończyć min. 4 zawody KJS, Super KJS bądź TIS, w tym przynajmniej dwa w charakterze kierowcy, lub dwie rundy Rajdowego Pucharu Polski Samochodów Terenowych, Historycznych Rajdowych Samochodowych Mistrzostw Polski albo Historycznego Rajdowego Pucharu Polski jadąc bez pomiaru czasu. Zamiast tego można również odbyć, trwający jeden dzień, kurs składający się z przynajmniej 3 godzin jazdy po placu/torze i zajęć praktycznych.
• ukończyć jednodniowe szkolenie, którego zakres obejmuje znajomość regulaminów motorsportu, zasady bezpieczeństwa oraz znajomość opisów nawigacyjnych,
• zdać egzamin teoretyczny przed komisją egzaminacyjną i otrzymać odpowiednie zaświadczenie.

Po spełnieniu wszystkich warunków i zgromadzeniu odpowiedniej dokumentacji, całość jest wysyłana do Zarządu Okręgowego Polskiego Związku Motoryzacyjnego. Po dokonaniu rejestracji ubiegający się o licencję otrzymuje certyfikat sportu samochodowego, licencję zawodnika, licencję kierowcy stopnia RN i Międzynarodową Kartę Zdrowia. W ten oto sposób staje się licencjonowanym zawodnikiem rajdowym.  Wyrobienie licencji RN kosztuje obecnie minimum 420 złotych, a jej przedłużenie to koszt co najmniej 200 złotych. Więcej szczegółów można znaleźć na stronie internetowej PZM.

Ile zarabia zawodowy kierowca rajdowy?

Próżno szukać osób, które rozpoczęły karierę rajdową z myślą o stałych i wysokich zarobkach. Bycie kierowcą rajdowym to jedno z tych zajęć, które wybiera się wyłącznie z pasji. Początki wymagają dużych inwestycji, starty na wysokim poziomie są wyjątkowo kosztowne, a naprawdę dobre zarobki są zarezerwowane wyłącznie dla najlepszych, startujących na międzynarodowym poziomie. Nie zmienia to jednak faktu, że potrafią być całkiem spore.

Według danych przedstawionych w listopadzie 2017 roku przez serwis TSM Sportz, najlepiej zarabiającym kierowcą rajdowym na świecie jest pięciokrotny rajdowy mistrz świata, Sébastien Ogier. Zarobki kierowcy zespołu M-Sport w ubiegłym roku wyniosły w sumie 3,5 miliona dolarów, czyli około 11 milionów złotych. Zaraz z nim znalazł się zawodnik ekipy Hyundai Motorsport, Thierry Neuville, który zgromadził na koncie 2,75 miliona dolarów. Na trzeciej lokacie tej nietypowej klasyfikacji jest kierowca zespołu Toyota Gazoo Racing – Ott Tanak. Zarobki Estończyka wyniosły w tym okresie 2 miliony dolarów. Chociaż wspomniane kwoty niewątpliwie imponują, mają się nijak do tego, co wpływa na konta najpopularniejszych sportowców uprawiających dyscypliny, wokół których gromadzi się dużo większy kapitał, takie jak piłka nożna czy tenis.